Οι μυστικές όχθες του Κηφισού

ΦΑΛΗΡΟ

ΚΗΦΙΣΙΑ

ΚΡΥΟΝΕΡΙ

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΜΥΛΟΣ

ΝΕΑ ΦΙΛΑΔΕΛΦΙΑ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ
ΣΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ ΑΝΑΡΓΥΡΟΥΣ

Οι μυστικές όχθες του Κηφισού

Πάρνηθα, Άνοιξη, Αχαρνές, Κόκκινος Μύλος, Μοσχάτο, Ρέντης...

Ακολουθώντας τις όχθες του Κηφισού, συναντάς κυριολεκτικά τα πά­ντα. Από σκουπίδια, μπάζα και αυθαίρετα κτίσματα έως πλούσια βλά­στηση, γραφικά γεφυράκια, αθλητές να κάνουν προπόνηση στα νερά του. Τον περπατήσαμε, μιλήσαμε με επιστήμονες και ανθρώπους που απολαμβάνουν καθημερινά λίγη από τη δροσερή του αύρα και ανα­καλύψαμε τελικά ότι «το ποτάμι γυρίζει πίσω»!

ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΕΛΙΟ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΑΓΓΕΛΟΣ ΚΑΛΤΣΗΣ

Στην αρχαιότητα τον λά­τρευαν σαν θεός. Στην τουρκοκρατία, οι πε­ριηγητές εξήραν το φυ­σικό του κάλλος, ενώ από τα μεταπολεμικά χρόνια έως τη δεκαετία του ’60 ήταν για τους Αθηναίους τόπος διακοπών και ψυχαγωγίας. Και κάπου εκεί αρχίζει η αντίστροφη μέ­τρηση. Ο Κηφισός μπαζώνεται, συμπιέζε­ται, γίνεται χώρος ρίψης βιομηχανικών απο­βλήτων και αστικών λυμάτων, περιφράζε­ται, αφήνεται στο έλεος της ανεξέλεγκτης αστικής ανάπτυξης, χαρακτηρίζεται από την ελληνική πολιτεία «χείμαρρος» ή ακόμα και «υπόνομος»! Παρ' όλ' αυτά, το ποτάμι είναι ακόμα ζωντανό. Στις όχθες του αναφύονται πλατάνια, ιτιές και φιστικιές. Στα νερά του κολυμπούν νεροχελώνες και ψαράκια, ενώ τις μέρες του καύσωνα αποτελεί το φυσικό κλιματιστικό της μεγαλούπολης. «Ο Κηφι­σός, όπως και όλα τα ποτάμια, είναι παιδί των βουνών. Σε αυτά συγκεντρώνονται τα νερά των υπόγειων πηγών και της βροχής, τα οποία ξεσπάνε σε διάφορα σημεία δημι­ουργώντας συνεχή ροή. Δεν είναι κάτι, δη­λαδή, που μπορεί οποιοσδήποτε να το στα­ματήσει παροδικά με μπαζώματα. Τα 'χου­με δει τα παραδείγματα. Θα έρθει η μέρα που το ποτάμι θα φουσκώσει και θα παρασύρει για να βρει το δρόμο του. Δεν είναι άλλωστε τυχαία η φράση "το ποτάμι θα βρει το δίκιο του”», αναφέρει ο γραμματέας του Φορέα Διαχείρισης Κηφισού, Κ. Λάσκαρης, ένας από τους λίγους ανθρώπους που γνωρίζουν πολύ καλά τον ποταμό. «Σύμφωνα με μια με­λέτη του Πολυτεχνείου, υπάρχουν 150 χι­λιόμετρα παραχειμάρρων. Αυτό επιβεβαιώ­νεται και από τη δική μου εμπειρία. Δεκα­πέντε χρόνια γυρνάω τον Κηφισό και ακό­μα δεν τον έχω δει όλο».

«ΟΠΟΥ ΚΥΛΑΕΙ ΝΕΡΟ, ΒΛΑΣΤΗΣΗ, ΥΠΑΡΧΕΙ ΧΩΡΟΣ ΓΙΑ ΠΑΡΚΑ»

Βρισκόμαστε στην περιοχή της Δροσοπηγής. Από εκεί βλέπεις την Αθήνα στο... πιάτο. Πε­ταλούδες, πουλιά και πλούσια βλάστηση συν­θέτουν το υπόλοιπο τοπίο. «Από εδώ ανα­βλύζουν οι βορειότερες πηγές του Κηφισού. Το περιβάλλον είναι παρθένο. Το νερό είναι αμόλυντο και πόσιμο...» Ένας μπάμπουρας διακόπτει τον κ. Λάσκαρη, ο οποίος βγάζει την κάμερα του για να τον κινηματογραφή­σει. «'Εχει γίνει μια πρόταση από τον καθη­γητή του ΕΜΠ, Κ. Χατζημπίρο, να μετατραπεί ο Κηφισός σε μητροπολιτικό πάρκο. Το βρί­σκω πολύ λογικό. Όπου κυλάει νερό, δημι­ουργείται πυκνή βλάστηση. Εκεί πρέπει να κάνουμε τα πάρκα».

Μέσω ενός δασικού δρόμου φτάνουμε στο Κρυονέρι. Προσεγγίζουμε το ρέμα «τρία», όπως περιγράφεται από το προεδρικό διά­ταγμα προστασίας του Κηφισού. Οι ζώνες προ­στασίας του ποταμού οριοθετούνται, σύμφω­να με αυτό, σε μια έκταση 12.500 στρεμμάτων.

Στην Α' ζώνη επιτρέπεται μόνο η γεωργική χρήση. Αυτή τοποθετείται στα 50 μέτρα δεξιά και αριστερά του ποταμού. Σε πολλά σημεία της είναι ουσιαστικά η κοίτη του. Επίσης, κοί­τη του ποταμού θεωρείται και η λεγόμενη «γραμμή πλημμύρας», η οποία είναι το ελάχι­στο όριο ασφαλείας όταν το ποτάμι ξεχειλίζει.

Στη Β' Ζώνη, από την άλλη, επιτρέπεται η οι­κοδόμηση σπιτιών, αλλά μόνο με πολύ αυ­στηρούς περιορισμούς. Στο νεόδμητο οικισμό του Κρυονερίου, ωστόσο, υπάρχουν κτίσμα­τα που παραβιάζουν αυτούς τους όρους. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται σχεδόν σε όλους τους οικισμούς που βρίσκονται σης πλησίον με το ποτάμι περιοχές. «Οι δήμοι και οι κοινό­τητες δυστυχώς πρωτοστατούν σε πολλές επεμβάσεις στη φυσική κοίτη του Κηφισού. Εδώ, για παράδειγμα, η κοινότητα μπάζωσε έναν παραχείμαρρο για να κατασκευάσει έναν πεζόδρομο. Το αποτέλεσμα ήταν να μικρύνει το πλάτος του ποταμού».

Στο βόρειο του τμήμα, ο Κηφισός μοιάζει πραγματικά ατελείωτος. Στην οδό Μυρτιάς, στη Νέα Κηφισιά, περπατάμε σε μία από τις μικρές οάσεις παράπλευρα του ποταμού. Πρό­κειται για ένα ξέφωτο όπου οι κάτοικοι και οι σύλλογοι της περιοχής οργανώνουν συγκε­ντρώσεις, γιορτές, χορούς και γλέντια. Η δια­δρομή είναι μοναδική. Τα νερά του ποταμού, σε συνδυασμό με τη σκιά που προσφέρουν τα επιμήκη φύλλα των πλατάνων, δημιουργούν μια δροσιστική ατμόσφαιρα, η οποία θυμίζει αρκετά τους καλοκαιρινούς τόπους φυγής από την πόλη. «Η Κηφισιά ήταν κάποτε τόπος δια­κοπών για τους Αθηναίους. Εγώ είχα γνωρίσει ανθρώπους που νοικιάζανε εδώ δωμάτια για να κάνουν διακοπές το καλοκαίρι. Και στην Πεντέλη το ίδιο. Στις νότιες περιοχές επίσης... Βούλα, Φάληρο... Κάποια στιγμή καταστρέ­ψαμε το φυσικό περιβάλλον της Αθήνας και ο τόπος δεν μας κρατάει. Ο Κηφισός άρχισε να υποβαθμίζεται μετά τη δεκαετία του ’60, όταν άρχισαν οι βιομηχανίες να τον ρυπαίνουν»

.

Η ΖΩΗ ΣΤΙΣ ΞΕΧΑΣΜΕΝΕΣ ΟΧΘΕΣ

Η επόμενη στάση είναι στο ρέμα της Πύρνας. Στις εκτάσεις γύρω από το νερό υπάρχουν χω­ραφάκια με ελιές και φιστικιές. Είναι μια ει­κόνα που αποτελεί το βασικό στόχο όσων πα­λεύουν για τη διάσωση του ποταμού. Οι ίδιοι άνθρωποι προσπαθούν επίσης και για τη δη­μιουργία ενός περιπατητικού δρόμου από τη μια άκρη του ποταμού έως την άλλη, ενώ τα σχέδια του Φορέα Διαχείρισης μιλάνε για την ίδρυση ενός κέντρου περιβαλλοντικής ενη­μέρωσης. Για να γίνουν όλα αυτά, όμως, θα πρέπει πρώτα να γκρεμιστούν τα «μικρά βασίλεια» που εμφανίζονται κατά καιρούς στην περιοχή γύρω από το ρέμα.

Κάποιοι -κυ­ρίως Αθίγγανοι- έχουν περιφράξει ένα μεγά­λο μέρος του χώρου προστασίας και αρνού­νται να φύγουν. Ένας τους, μάλιστα, έβγαλε μέχρι και καραμπίνα μόλις του έγιναν συστά­σεις. Πιο συνεργάσιμος απ' όλους είναι ο Αμντάχ, ρακοσυλλέκτης από την Αλβανία, που τον συναντήσαμε να δροσίζεται στα νερά του ποταμού. Ο δήμος ψάχνει να βρει έναν τόπο μετεγκατάστασης του, ώστε να ελευθερωθεί το μέρος όπου μένει σήμερα με την οικογέ­νεια του. Λίγο μακρύτερα από το σπίτι του, δύο ηλικιωμένοι ανηφορίζουν από τις όχθες του ρέματος. «Ερχόμαστε χρόνια εδώ. Προ­σπαθούμε να παγιδέψουμε τα πουλιά που έρ­χονται για να πιουν νερό». Σε αυτό το σημείο τελευταία εμφανίστηκαν και ψαράκια. Οι επι­στήμονες που ασχολούνται με το ποτάμι τα τελευταία χρόνια υποστηρίζουν ότι η ύπαρ­ξη τους οφείλεται στη μείωση της μόλυνσης, η οποία έχει επιτευχθεί τόσο μέσα από την εντατικοποίηση των ελέγχων όσο και από τις συνεχόμενες προσπάθειες ευαισθητοποίη­σης και μέριμνας των πολιτών.

Το τελευταίο ζωντανό κομμάτι του Κηφισού βρίσκεται στον Κόκκινο Μύλο. Εκεί οι περίοι­κοι θυμούνται με νοσταλγία τα παιδικά τους χρόνια, όταν και έκαναν βαρκάδα με τη σκάφη της γιαγιάς μέσα στο ποτάμι. Σήμερα οι ίδιοι άνθρωποι απαγορεύουν στα παιδιά τους να έχουν οποιαδήποτε επαφή με το νερό. Τα απο­γεύματα -όπως καταγγέλλουν- οι βιομηχανίες αδειάζουν μέσα σε αυτό τα λύματα τους, με αποτέλεσμα το χρώμα του νερού να αλλάζει. Ένα γεφυράκι ενώνει τον Κόκκινο Μύλο με το αμαξοστάσιο των τρόλεϊ στη Ν. Φιλαδέλφεια. Είναι μαζί με τις εγκαταστάσεις των ΕΛΤΑ στο Κρυονέρι τα δύο δημόσια κτίρια που έχουν κυ­ριολεκτικά εγκατασταθεί μέσα στο ποτάμι.

Στο γεφυράκι συναντάμε την κ. Μαρία Καλατζή, κάτοικο της περιοχής: «Μου αρέσει πολύ να περπατάω κατά μήκος του ποταμού. Το κομ­μάτι αυτό είναι πανέμορφο. Φέρνω τα ανίψια μου εδώ και τους μιλάω για τον κύκλο του νε­ρού. Προσπαθώ να τους ρίξω το σπόρο της αγά­πης για τη φύση. Μαζεύω επίσης εθελοντικά τα σκουπίδια που βρίσκω σης όχθες του. Εδώ έχουμε φυτέψει και αρκετά δέντρα».

Εκτός από το βόρειο τμήμα του, ο Κηφισός μοιάζει να είναι αξιοποιήσιμος ακόμα και στα σημεία του νότιου τμήματος, το οποίο έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Ο λόγος είναι η κατα­σκευή της Λεωφόρου Κηφισού, που έγινε για τις ανάγκες του ολυμπιακού δακτυλίου. Στο κανάλι, ωστόσο, που διέρχεται κάτω από τη γέφυρα της οδού Πειραιώς, τα πρωινά ξεχω­ρίζουν τα κουπιά των αθλητών του Ναυτικού Αθλητικού Συνδέσμου, οι οποίοι προπονού­νται στο «κανόε-καγιάκ».

ΤΑ ΠΛΑΝΑ ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΙΣΤΡΕΨΕΙ ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ

«Να φέρουμε τον πολίτη στον Κηφισό. Να μει­ώσουμε τη ρύπανση, να καθαρίσουμε ό,τι μπά­ζα υπάρχουν, να κάνουμε ενημέρωση στον κό­σμο να ξέρει που να πάει να βρει το ποτάμι. Να μπορείς να μπεις στη Μεταμόρφωση, να κά­νεις έναν περίπατο τρεις ώρες και να φτάσεις σε μια άλλη άκρη του. Να έρχονται σχολεία να κάνουν περιβαλλοντική εκπαίδευση και να ψυ­χαγωγούνται δίπλα στο ποτάμι... Όλα αυτά τα έχουμε χάσει εξαιτίας πέντε-δέκα βιομηχανιών που φέρονται ασυναίσθητα», εξηγεί στο τέλος της περιήγησης μας ο Κ. Λάσκαρης, ενώ ο άν­θρωπος που συνέβαλε στην ανάπλαση του Τά­μεση και έχει δουλέψει εθελοντικά στο σχέδιο ανάπλασης του Κηφισού (μαζί με μια επιστημονική ομάδα που αποτελείται από μέλη του Συνδέσμου Αποφοίτων Βρετανικών Πανεπιστημίων - BGS), ο αρχιτέκτονας-πολεοδομος Βασίλης Ζώτος, εξηγεί τους βασικούς άξονες της μελέτης του.

«Χωρίσαμε τον ποταμό σε τρία τμήματα.

Το πρώτο ξεκινάει από την Πάρνηθα και φτάνει έως την Αττική Οδό. Στόχος μας σε αυτό το κομμάτι, το οποίο είναι ένας φυσικός δρυμός, είναι να διατηρηθεί και να βελτιωθεί το φυσικό τοπίο. Η προστασία και ο εμπλουτισμός της πανίδας και της χλωρίδας, η βελτίωση και η αύξηση των δυνατοτήτων πρόσβασης κ.ά.

Το δεύτερο τμήμα είναι το αστικό, που ξεκινάει από την Αττική Οδό και φτάνει μέχρι τον Ταύρο. Εκεί υπάρχουν σπασμένες κοίτες και καταπατήσεις. Προτείνουμε γέφυρες, μπαλκόνια, πάρκα και ευαισθητοποίηση των κατοίκων. Ο στόχος μας είναι η βελτίωση της κοινοτικής ζωής και η σύνδεση με τις κατοικημέ­νες περιοχές, η δημιουργία χώρων πρασίνου κ. ά.

Το τρίτο και τελευταίο κομμάτι είναι το σκε­πασμένο τμήμα του ποταμού, το οποίο καλύφθηκε για τις ανάγκες του ολυμπιακού δακτυλίου. Εκεί πιστεύω ότι θα μπορέσει στο μέλλον να κατεδαφιστεί ο δρόμος, να γίνει διαρρύθμιση και διαχείριση της κυκλοφορίας, ώστε ο Κηφισός να δοθεί και πάλι στην πόλη. Κάτι πα­ρόμοιο είχε γίνει και στη Σεούλ. Εκτός από τα παραπάνω, προτείνουμε επίσης και τρόπους διαχείρισης νερού σε ολόκληρο το ποτάμι. Ο Κηφισός πάντως μπορεί να γίνει ένα επίμηκες μητροπολιτικό και κλιματιστικό πάρκο της Αθήνας, το οποίο θα μπορεί να συμβάλει στη μείωση της θερμοκρασίας το λιγότερο δύο βαθμούς Κελσίου». ■

Πηγή : ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ 1.8.2009

http://assets.tanea.gr/files/2009-07-30/TA492_018_023_4X_KIFISOS.pdf